“फासिस्ट”????

Whatsapp ग्रुप वर चाललेली पोलिटिकल debate  शेवटी कोणातरी कोणालातरी  “fascist ” म्हणून संपली. 

फोन थांबवून खाली ठेवला. खिडकीबाहेर काळाकुट्ट अंधार. “फासिस्ट”? खरोखर? हे बोलणाऱ्या माणसाला fascism ची खरोखर कितपत ओळख आहे? 

भारतीय राजकारणात माझा काही favorite पक्ष आहे. त्या पक्षाला आणि त्याच्या नेत्याला शिव्या दिल्या म्हणून मला तसा फारसा राग येत नाही. शेवटी तो राजकारणी आहे. संधीसाधू आहे. राजकारणात संत किंवा चोर हा choice  नसतोच. त्यातल्या त्यात कमी चोर एवढाच चॉईस असतो आणि हा मनुष्य कमी चोर आहे आणि बाकी चार चांगली कामे करतो एवढेच माझे म्हणणे. 

पण फॅसिसम चा उल्लेख नेहमीच मला अस्वस्थ करतो. अतिशय अस्वस्थ.  

काही वर्षांपूर्वी ची डखाव च्या छळछावणीला भेट दिली होती. बाहेरच्या दारावर “Work  makes you free ” अशी मोठी अक्षरे आहेत. आत जाताना अंगावर अक्षरशः शहारा येतो. बायको तर आत जाऊच शकली नाही. मला नाही सहन होणार म्हणाली. अनेक लोक रडत बाहेर पडताना दिसले. 

माझ्याही छातीचे ठोके वाढलेले. पण आत शिरलो. अरुंद रस्ते. दोन्ही बाजूच्या बरॅक सारख्या बिल्डिंगी. बराकींच्या एका टोकाला  एक अर्धवर्तुळाकार भिंत जिथे लोकांना गोळ्या घातल्या जायच्या. दुसऱ्या टोकाला गॅस चेंबर. त्यापलीकडे एक बाग. बागेत शांत झाडे. काही झाडांना फुले आलेली. पाटी वाचल्यावर कळले कि लोकांना  गॅस चेंबर मध्ये मारून मग crematorium  मध्ये जाळून ती राख या बागेत टाकली जायची. तसाच मागे फिरून बागेबाहेर पडलो पण पाय थरथरत होते.  त्यानंतर अनेक ठिकाणे पाहिली. Anne Frank चे घर पाहिले. अमेरिकेतील होलोकॉस्ट म्युसिअम पाहिले.  

Fasicm  बरोबर ही पहिलीच गाठभेट नव्हती. याहीपुर्वी Fasicm माझ्या आयुष्यात अजून एकदा चटका लावून गेला होता. मरेपर्यंत विसरणार नाही अशी आठवण देऊन गेला होता. बाबा कॅन्सर ने गेल्यावर कॅन्सर आणि त्याचे रुग्ण, विशेषतः त्यांचा कॅन्सर जर बरा होत नसेल तर तो शेवटचा प्रवास, या विषयाने मला झपाटून टाकले होते. अमेरिकेत परत आल्यावर एका हॉस्पिस सेंटर मध्ये, म्हणजे जिथे ज्यांचा कॅन्सर बरा होणार नाही अशा रुग्णांना ठेवतात तिथे, मी volunteering  करायला सुरवात केली. काही लोकांच्या यातना हि पाहिल्या , काही लोकांची यातनांतून झालेली शेवटची सुटका हि पाहिली. एक गोष्ट मला जाणवली कि ज्यांचा कॅन्सर बरा होण्याची आशा आहे ते लोक जास्त tension  मध्ये असतात. ज्यांची आशा सुटलेली असते ते मृत्यूला शरण गेलेले असतात. जो दिवस चांगला जातो तो हसत घालवतात. वेदना होतात तेव्हा रडतात, पण मॉर्फीन दिल्यावर शांत झोपतात. दुसऱ्या दिवशी पुन्हा हसतात. मनाची खोटी समजूत घालायचे त्यांनी थांबवलेले असते. आलेल्या क्षणात ते फक्त त्या क्षणासाठीच जगात असतात. 

असाच एका दिवशी एक जक्ख म्हातारा आला. त्याला आपण सोयीसाठी “जो” म्हणू. जो माझ्या शिफ्ट लाच ऍडमिट झाला. मी आणि एक नर्स त्याचे कपडे बदलत होतो तेव्हा त्याच्या हातावरचा एक डाग दिसला. केमोथेरपी घेणाऱ्यांच्या हातावर अनेकदा सलाईन लावले असेल तिथे असा डाग दिसतो. पण केमोथेरपी चा डाग अस्ताव्यस्त पसरलेला असतो. जो च्या हातावरचा डाग व्यवस्थित आयताकार होता. मी सिस्टर ला ते दाखवले. 

सिस्टर ने जे सांगितले ते ऐकून काळजाचा ठोका चुकला. जो हा नाझी छळछावणीतून वाचलेला ज्यू माणूस होता. नाझी छावणीत असताना त्यांच्या हातावर एक नंबर गोंदवला जायचा. प्रेतांची विल्हेवाट वगैरे लावताना रेकॉर्ड ठेवायला असा नंबर बरा पडायचा. छळछावणी तुन जे थोडे बहुत लोक वाचले, त्यांनी हा नंबर पुसून टाकायचा प्रयत्न केला. तोच तो राहिलेला डाग. 

दुसऱ्या दिवशी गेलो तेव्हा जो शुद्धीत होता. पेपर वाचत होता. सिस्टर च्या वॉर्निंग प्रमाणे मी त्या डागांबद्दल काही विषय काढला नाही. इकडच्या तिकडच्या गोष्टी बोललो. त्याने मला विचारले कि तू इंडिया मधून आहेस का. हो म्हटल्यावर त्याने एक मनापासून स्माईल दिले. त्याला क्रिकेट बद्दल जाणून घेण्यात इंटरेस्ट होता. एक पाय मरणाच्या दारात होता पण बुद्धी आणि स्मरणशक्ती तल्लख होती. जवळजवळ एक तास त्याच्याशी बोलत होतो. पण नंतर मी त्याला बाय करून दुसऱ्या कोणाशी बोलायला गेलो. परत जाताना त्याच्या रूम समोरून गेलो तर तो खिडकीबाहेर शून्य नजरेने बघत होता. ते शून्य नजरेने बघणे कुठेतरी कायमचे मनावर कोरले गेले. 

नंतर चे दोन तीन दिवस माझे जाणे झाले नाही. मग मला वाटते रविवारी मी गेलो. सिस्टर ने सांगितले की जो अंतिम घटका मोजतो आहे. त्याच्या रूम मध्ये गेलो आणि त्याचा हात हातात घेऊन बसून राहिलो. असे बसण्याला “सायलेंट angel ” बनणे म्हणायचे त्या हॉस्पिस सेंटर मध्ये. 

थोड्या वेळाने जो चा हात थंड पडत असल्याची जाणीव झाली. सिस्टर ला हाक मारली . तिने येऊन स्टेथोस्कोप ने नाडी तपासली आणि स्टेथॉस्कोने ची घडी करून त्याचे डोळे मिटले. तिने माझ्याकडे बघून मान हलवली आणि मी उठून निघालो. 

यानंतर त्यावेळा उठ सुठ fasicm चा उल्लेख होतो त्यावेळा मला डखाव च्या छळछावणीत रांगेत उभे राहिलेले अनेक जो दिसतात. त्यांची भकास  शून्य नजर भिंतीपलीकडे  कुठेतरी स्थिरावलेली  दिसते. विजेच्या कुंपणावर फेकलेली निष्पाप मुले दिसतात. निर्दय नाझी सैनिकांसमोर नग्नावस्थेत आंघोळ करायला लागल्यामुळे शरमेने अर्धमेल्या झालेल्या स्त्रिया दिसतात. आणि लोकांना एकाच विनंती करवीशे वाटते, की जे लोक खरोखरच fascism  ला बळी पडलेले आहेत त्यांना एक आदर म्हणून fasicm चा आरोप कोणावर करताना जपून करा. तुम्ही ज्याच्यावर हा आरोप करत आहात तो खरोखरच तुम्हाला गॅस चेंबर मध्ये मारणार आहे? जरा विचार करा. 

पुन्हा सांगतो, कोणालाही टीका करण्यावर माझा आक्षेप नाही. चोर, लुटारु,  बिनडोक, देशद्रोही, खुशाल कोणीही कोणालाही नावे ठेवा. फक्त मनुष्यस्वभावाचा जो सगळ्यात भयंकर अविष्कार, फासिस्ट, त्याबद्दल फक्त माझा आक्षेप आहे. पण शेवटी निर्णय तुमचा. 

केदार सोमण 

Words and Mind

Photo by James Wheeler on Pexels.com

Mind decides the words that will be uttered.

Words change the mind that utters them. Minds defines words. Words define mind.

The mind that wants to say the words and the mind that has said the words, are different.

When you say the word “kindness”, you rewrite your own interpretation of “kindness”.

When you say “me”, you rewire the neurons that get fired upon the utterence “me”.

The words uttered twice, carries two different meanings.

The difference is too subtle to spot for a busy mind.

But a silent mind, like still water, notices even the gentle ripples.

So if you want to understand your own words, be silent.

Don’t Look Out Of The Window

Photo by Pixabay on Pexels.com

Just finished watching the movie “Don’t Look Up”. Some googling about the movie tells me that indeed global warming discourse was at the back of the mind of producers. That is what I suspected. And watching that movie is what inspired me to write this article. Thus the title ” Don’t Look Out Of The Window”.

The movie is frighteningly real in depiction of current approach of society when discussing matters that affect us all. And here is my two cents worth effort to exert positive influence.

I meet people in daily life who fall in four categories. People who have no idea what global warming is, people who have heard about it but are not sure how serious it is, people who have heard about it and are in denial about it, and people who are convinced that global warming is real and dangerous. Sadly the fourth category is not as strong in numbers as I would like to be.

For the starter, assuming you have no knowledge of global warming, let me give you one paragraph introduction. Every second a whole lot of energy falls on earth, most of it is sunlight. Most of that energy is also reflected by earth to the space. Some of that energy is retained and it affects everything such as ocean currents, every type of wind from breeze to hurricane and polar ice caps. What is happening over last few hundred years (mostly due to human activity of burning lots of wood, coal and gas and cutting down forests) is the mixture of gases is changing in such a way that more and more heat is being retained in the atmosphere. As a result, we are seeing a heating trend and unpredictable weather patterns. The most dangerous thing is that these changes form a feedback look. That means once more heat is retained, more water is vaporized, more ice melted, thus leading to even more heat retention.

The consequences are far reaching. It’s not just “Oh it’s going to be 1.5 degree celcius hot, so I will turn down my air conditioner a bit more and still enjoy my life.” They will range from increased heat waves, increased extreme weather events and floods, and so on. And this is the easy part. What happens when there is a lot of uncertainty? Loss of opportunity due to lack of being able to plan. Rise in interest rates on every loan. Rise in premiums on every insurance. This is the medium part. The serious part? Rise in pandemics because viruses mutate faster. Rise in animal and human infertility. Loss of planktons in sea because of reduced oxygen in seawater because it’s hot, which will lead to reduction of oxygen in the atmosphere.

To some extent, the scientific community bears responsibility for this haywire discourse. Things like the nuclear countdown clock that is always five minutes away from the doom has made people somewhat desensitized towards such alerts. Scientists have been caught crying wolf before, warning of catastrophes that never happened.

Second problem is the way these findings have been presented to masses. On one side scientists are saying that we are sure it’s happening, no doubt. Yet on the other side, the terminology, the predictions seem to be continuously changing, sending the singal that we are not sure about this. This creates a conflict in person’s mind.

Here is what I want to say. I have one question for any skeptic of global warming. If you see rain in the weather prediction, do you walk out of the house with an umbrella in the hand? Yes? The same computers and similar algorithms are predicting global warming. Every time see the weather prediction and it turns out to be accurate, you need to think about global warming.

Can the predictions change in future as more data becomes available? Possibly yes. Is there a tiny tiny chance that the scientists are wrong, or the computer models are wrong, or that with more data they will change their minds and say “there is no global warming”? Yes, there is tiny chance.

But the question is are you willing to take that chance? Where do you put the probability of global warming? 90%? 80%? 50%? 20? 10%? Whatever number you choose, remember that that is the probability of a severe disruption in your life with no possibility of return to normal. How much chance are you willing to take with everything you love?

For a small chance of nuclear attack, countries maintain hundreds of billions of dollars defense budget. For a small chance of dying prematurely, you purchase life insurance. For a small chance of virus, you take vaccines.

It’s very strange to me that people are having hard time believing scientists that have no strong incentive to lie. Most of the financial ties of people who publish papers in reputed journals are disclosed. And we choose to believe people who actually have reason to life, who stand to benefit from the words they are uttering.

There is urgent to change the way debates are happening. We have to expose the biases that lead to more self-awareness, without threatening the narrative of the person. Because if the person strongly identifies with the narrative, they are more likely to close their ears than to open their mind. We should not “fight” them, only influence them.

That’s not it

Photo by Philippe Donn on Pexels.com

Your clock does not show time. It shows movement. You make time out of it.

The piece of folded paper in your wallet is not money. The agreement society has that this shape and color of piece of paper should be called money makes it money.

All holy books printed on paper burn exactly the same way.

Tears of a movie star are as salty as those of his/her chauffer’s.

Gold is just another element like iron and lead. The thing that makes it valuable is inside your head.

The value of gold, the status of movie star, the respect for the holy book, the power of money, the urgency that comes with knowing time, all are shared perception. Because we all share it, does not make that perception a reality.

When one becomes wise, he or she understands this shared perception is different from reality and discards it. Saying again and again, that’s not it, that’s not it.

While looking inside, the more and more aspects of human experience are realized as just perception and moved aside. For the wise one, the less and less is left in reality.

At one point, nothing is left in reality. Everything is shifted to perception.

This is what Buddha calls “The Void”.

All perceptions arise out of this void. Yet no perception can ever capture the essence of it.

Happiness and sorrow can arise in this void. Yet given enough time in the void, everything returns to peace.

Pride and Shame

Photo by Cliford Mervil on Pexels.com

Once I achieved a big success.

Seeing my face beaming with pride, the Buddha said “Congratulations, for creating fantastic yourself.

Congrats for instilling willpower in yourself.

Congrats on not falling down at age 2 and being disabled.

Congrats on being born to your parents.

Congrats on growing six feet tall.

Congrats on making you in a way that you will succeed”

I said I didn’t do all that.

“Oh” Buddha said “Then tell me what is this pride about?”

One I failed miserably. Seeing my face sunken, the Buddha said “Shameful that you don’t know the future.

Shameful that you were not born perfect.

Shameful that your brain is limited in ability to think.

Shameful that your body is not that of a Superman.

Shameful that there are stupids in the world.

Shameful that you cannot please everyone and control everything.”

I said I could never do all that.

“Oh” Buddha said “Then what is this shame and guilt about?”